Geçtiğimiz hafta, 2 Nisan Otizm Farkındalık Günüydü. Bu özel gün, Birleşmiş Milletler tarafından 2007 yılında alınan bir kararla (Katar temsilcisi öneride bulunmuştur) her yıl kutlanması kararlaştırılmıştır. Amerika’da ise sadece bir gün olmak yerine tüm nisan ayı Otizm Farkındalık Ayıdır.
Farkındalık günü olması çok önemlidir, bu duruma sahip insanların görünürlüğünü arttırmak için de çok faydalıdır. Ancak gerçekte durum öyle mi?
Yakın zamanda otizmli bir çocuk annesinin serzenişi sosyal medyada ilgi topladı. Annenin önemli bir şikâyeti vardı, herkes farkındalık gününde paylaşım yapıp otizm üzerine konuşuyor ancak gerçek hayatta annenin yaşadığı zorluklar devam ediyordu. Okullar çocuğu öğrenci olarak kabul etmek istemiyor, diğer veliler sınıflarında otizmli birey istemiyordu. Farkındalık gününde herkes yazıp çizse de insanların otizmli birey fobisi devam ediyordu.
Peki bu fobiyi nasıl kırabiliriz? Bu ötekileştirmelerin önüne nasıl geçebiliriz?
Öncelikli adım herkesin konuyla ilgili bilgi sahibi olmasıdır. İnsanlar bilmedikleri ve onlara yabancı olan şeylere atıfta bulunma eğilimindedirler (“Otizm aşılar yüzündenmiş”, “Einstein da otistikmiş”, “Otistikler saldırganmış”). Gerçek hayatta az da olsa deneyimleri varsa bu deneyimlerini genelleyip tüm bireylere atfedebilirler (“Otizmli bireyler şöyledir”, “Otizmliler çok zekidir/başarısızdır/ilgi görmemiş çocuklardır”). Yani önemli olan adımlardan biri otizmli bireyler hakkındaki mitleri ve hurafeleri “gerçekler” ile değiştirmektir.
Mit 1: Otizm eskiden ender görülüyordu, artık çok yaygın.
Geçmişte otizmin daha az olduğuna dair hiçbir kanıt yoktur. Tanı almamış vakaların olması ise söz konusudur. Günümüzde daha çok uzman, öğretmen ve veli otizm hakkında bilgi sahibidir ve bunun sayesinde çocuklar otizm belirtileri gösterdiklerinde uzmana yönlendirilebilmektedir. Geçmişte bu durum büyük olasılıkla daha farklıydı. Otizm vakaları gözden kaçıyordu. Dolayısıyla görülen artış otizm vakalarının artması değil otizm vakalarının tanı alıyor (belgeleniyor, raporlanıyor) olmasıdır.
Ayrıca bu artış hurafesini bazı insanlar aşılara bağlamaktadır. Aşılar yüzünden otizm vakalarında artış olduğunu iddia etmektedirler. Ancak buna dair hiçbir kanıt bulunmamaktadır.
Mit 2: Otizmliler empati kuramaz, duygusuzlardır.
Otizmli bireyler farklı düşünür ve algılarlar. Çevreden aldıkları sosyal mesajlar ve duygular, çoğunlukla onlara fazla gelir. Bunların altında kendilerini boğulmuş hissedebilirler. Bu yüzden de aşırı tepki diyebileceğimiz davranışlarda bulunabilirler.
Beyinleri daha farklı çalıştığı için küçük belli belirsiz mimik, beden dili, ses tonu değişimleri onlar tarafından fark edilmeyebilir. Onlar bu değişimleri anlamlandıramayabilir ancak bunu yapamıyor olmaları empati kuramadıkları anlamına gelmez. Onlar farklı sosyalleşen bireylerdir. Dolaylı yoldan duyguları okumakta zorlanıyor olabilirler ancak siz duygularınızı doğrudan ifade ederseniz anlayacaklardır.
Mit 3: Asıl amaç otizmli bireyleri akranları gibi yapmaktır.
Otizm Onur (Otizm Pride), tüm dünyada yayılmaya başlayan bir akımdır. Otizmli bireyler kendi durumlarıyla gurur duyduklarını ve bunu benimsediklerini belirtmektedirler. Farklı ihtiyaçlara sahip olmak suç değildir, düzeltilmesi gereken bir durum da değildir. Bireysel farklılıklara ve ihtiyaçlara hepimiz sahibiz. Önemli olan bireylerin ihtiyaçlarıdır, onlara taktığımız etiketler değil.
Mit 4: Otizmliler çok zekidir/zeka geriliği yaşarlar.
Bu mit yaygın ve ilginçtir. Bir kısım insan Einstein da otizmlidir, ünlü dehalar otizmli, otizmliler çok zeki olur gibi çıkarımlarda bulunur. Bir kısım insan da otizmli çocukların dil, motor becerileri gibi becerilerinin gelişimi üstünden varsayımda bulunur ve otizmlilerde zeka geriliği vardır der. İkisi de yanlıştır.
Otizmli bireylerin zeka düzeyleri değişkendir, tüm toplumdaki zeka dağılımına paraleldir. Çünkü otizm zeka ile ilgili bir durum değildir. Tüm toplumda zeka geriliği/yüksek zeka ne kadar yaygınsa otizmlilerde de o kadar yaygındır.
Mit 5: Otizm kötü ebeveynlik yüzündendir.
Soğuk ebeveynler yüzünden çocukların otizmli olduğu varsayımı/hurafesi 1950’lerde ortaya atılmış bir fikirdir. Günümüzde bunun gerçek olmadığı kanıtlanmıştır. Otizm büyük ölçüde genetiktir.
Mit 6: Aşılar otizme sebep olur.
Aşılar otizme sebep olmaz. Aşılar otizme neden olmaz.
Aşılar hastalıklardan korur. Çocukların sağlıklı gelişimi için önemlidir. Otizmin kökenleri büyük ölçüde genetiktir.
Otizmlileri ötekileştirmeyin, onları dışlamayın.
Kendinize İyi Bakın.
Kaynaklar:
Boutot, E. A. (2016). Autism spectrum disorders: Foundations, characteristics, and effective strategies. Pearson.
Casanova, M. F., Amaral, D. G., Rubenstein, J. L., & Rogers, S. J. (2015). Neuroscience of Autism. Psychiatry, Fourth Edition, 382-397.
Hebron, J. S., Oldfield, J., Humphrey, N., Hebron, J., Bond, C., Toor, N., ... & Symes, W. (2017). The Transition from Primary to Secondary School for Students with Autism Spectrum Disorders. Child and Adolescent Mental Health, 21(1), 21-29.
Laurelut, M. H., Latif, S., Billington, T., Simon, G., Hassall, R., McCabe, B., ... & Collins, G. (2016). Re-thinking Autism: Diagnosis, Identity and Equality. Jessica Kingsley Publishers.
Tustin, F. (2018). Autism and childhood psychosis. Routledge.
#DavranışTerapisi #ACTTerapisti #Terapist #BDTTerapisti #KognitifTerapi #DavranışçıTerapiler #BilişselDavranışçıTerapi #DiyalektikDavranışTerapisi #Terapi #Psikoterapi #KabulveKararlılıkTerapisi #İzmirTerapi #İzmirPsikolog #İzmirPsikolojikDanışman #İzmir #izmirPsikolojikDanışman #izmirpsikolog #izmir #izmirTerapi #Psikoloji #PsikolojikDanışman #Psikolog #ACT #BDT #CBT #KKT #Otizm #OtizmNedenOlur #OtizmMitleri #Mit #Hurafe #Söylenti #2NisanOtizmFarkındalıkGünü #OtizmFarkındalıkGünü #Farkındalık #BirleşmişMilletler #Amerika #2Nisan #Nisan #Fobi #EinsteinOtistikMi #OtistiklerZekiMi #Deha #Dahi #OtistiklerDahiMi #OtizmveAşı #AşıOtizmeSebepOlurMu #AşıOtizmYaparMı #OtizmveEbeveynlik #Ebeveynler #SoğukEbeveynlerveOtizm #BuzdolabıAnnelerveOtizm #OtizmveZeka #ZekaGeriliği #ZekaSeviyesi #1950 #OtizmSpektrumBozukluğu #Autismspectrumdisorders #NeuroscienceofAutism #Autismandchildhood #Otistiklersaldırganmış #Einsteindaotistikmiş #Otizmaşılaryüzündenmiş #Otizmlilerçokzekidir #OtizmveGerçekler #OtizmveGerçek