B.F. Skinner, 20. yüzyılın en etkili ve tartışmalı psikologlarından biri olarak modern davranışçılığın önemli bir figürüydü. Ancak onun hikayesi, psikolojiye olan ilgisinin pek de geleneksel bir şekilde başlamadığını gösteriyor. Skinner, aslında üniversitede İngilizce okuyan ve yazar olma hayali kuran bir öğrenciydi. Ancak ilerleyen yıllarda psikolojiye olan ilgisi arttı ve psikoloji doktora programına katıldı.
Skinner'ın en büyük katkısı, edimsel koşullanma teorisine getirdiği yeniliklerdir. Bu teori, Edward Thorndike'ın etki yasası (law of effect) üzerine inşa edilmiştir. Skinner ve diğer araştırmacılar, bu teoriyi hayvanlar üzerinde yaptıkları deneylerle geliştirmişlerdir. Bu deneylerde, fareler veya güvercinler gibi hayvanlar, bir edimsel öğrenme kutusu olarak bilinen bir ortamda tutulur ve davranışlarının nasıl şekillendirilebileceğini incelemek için kullanılır.
Edimsel Koşullanma ve Şekillendirme:
Edimsel koşullanma, davranışların sonuçlarına bağlı olarak nasıl değişebileceğini açıklayan bir öğrenme teorisidir. Skinner, bu teoriyi şekillendirmek ve davranışları istenen yönde yönlendirmek için pekiştiricilerin kullanılmasını vurgulamıştır.
Örneğin, bir fare bir labirentte bir ödül (pekiştireç) bulmak için çeşitli yollar deneyebilir. Fare, doğru yolu bulduğunda ödül alır ve bu davranışı tekrarlamaya başlar. Bu, edimsel koşullanmanın temel prensiplerinden biridir.
Skinner ayrıca "şekillendirme" kavramını da tanıttı. Bu, istenen davranışın çok uzak bir yaklaşıma sahip olduğu durumlarda, davranışın adım adım daha yakın yaklaşımlara yönlendirilmesini içerir. Örneğin, bir kuşun belirli bir şarkıyı öğrenmesi için, her doğru yaklaşımı ödüllendirmek ve istenilen şarkıya adım adım yaklaşmasına izin vermek şeklinde uygulanabilir.
B.F. Skinner'ın "şekillendirme" (shaping) kavramı, edimsel koşullanma teorisinin temel bir bileşenidir ve istenen bir davranışın adım adım geliştirilmesini ifade eder. Şekillendirme, özellikle çok karmaşık veya başlangıçta çok uzak olan bir davranışın öğrenilmesinde kullanılan bir yöntemdir.
İşte Skinner'ın şekillendirme kavramının temel prensipleri:
Başlangıç Davranışı Seçme: Şekillendirme süreci, öğrenmek istediğiniz davranışın başlangıcına odaklanır. Bu başlangıç davranışı, genellikle öğrenilecek davranışın en basit ve en yakın yaklaşımıdır.
Hedef Davranış Belirleme: İstediğiniz son davranışı net bir şekilde tanımlarsınız. Bu, son hedefinizi belirlemeniz ve neyin öğrenilmesi gerektiğini açıkça anlamanız anlamına gelir.
Adım Adım Yaklaşımlar: Başlangıç davranışından hedef davranışa kadar ulaşmak için ara adımlar belirlenir. Her adım, hedefe doğru bir adım daha yaklaşıldığını göstermelidir.
Pekiştirme: Her adım doğru bir şekilde gerçekleştiğinde, öğrenen kişi ödüllendirilir. Bu ödül, genellikle pozitif pekiştireç olarak adlandırılır ve istenen davranışın tekrarlanmasını teşvik eder.
Zaman ve Sabır: Şekillendirme süreci zaman alabilir ve sabır gerektirir. Özellikle karmaşık davranışlar öğrenildiğinde, birçok adımın tamamlanması gerekebilir.
Örnek olarak, bir hayvan eğitmeni bir köpeği "otur" komutunu öğretmek istiyorsa, şekillendirme kullanabilir. İlk olarak, köpek yere oturduğunda (başlangıç davranışı) bu davranışı ödüllendirirler. Sonra, köpeği yavaşça "otur" komutu vermeden oturmaya yönlendirirler. Her seferinde köpek doğru şekilde oturduğunda ödüllendirilir. Bu süreç, köpeğin istenen davranışı, yani "otur" komutunu, adım adım öğrenmesine yardımcı olur.
Skinner'ın şekillendirme kavramı, karmaşık davranışların öğrenilmesini ve istenen davranışların kazanılmasını kolaylaştıran etkili bir öğrenme yöntemidir.